Δημοψηφίσματα: και δημοκρατία και μείωση των δαπανών!

CC photo by Till Westermayer

Τους τελευταίους 6 μήνες η λέξη δημοψήφισμα έχει ακουστεί ίσως όσο ποτέ τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας.
Πρόκειται για ένα παράδοξο γεγονός αν αναλογιστεί κανείς πως το τελευταίο δημοψήφισμα στην Ελλάδα έγινε το 1974 και αφορούσε τη μορφή του πολιτεύματος.
Έκτοτε, αν και κοντεύουν να περάσουν σχεδόν 40 χρόνια, ποτέ δε ζητήθηκε από τους πολίτες να αποφασίσουν άμεσα για κάποιο ζήτημα.

Αλλά και ο τρόπος που ανακινήθηκε το θέμα του δημοψηφίσματος δε συμβαδίζει ακριβώς με τις αρχές της δημοκρατίας: από τη μια το προτείνει ένας υπό κατάρρευση πρωθυπουργός αφού πρώτα έχει υιοθετήσει ένα μνημόνιο με αμφίβολες συνταγματικά διαδικασίες και από την άλλη ξένοι ηγέτες προσπαθούν να το επιβάλλουν εκβιαστικά για να φοβίσουν τους πολίτες εν όψει εκλογών.

Παρά την αντιμετώπιση που τυγχάνει στη χώρα μας, το δημοψήφισμα είναι ένας σημαντικός θεσμός της δημοκρατίας αφού εμπλέκει τους πολίτες στην άμεση λήψη των αποφάσεων.
Βέβαια, επικρατεί εύλογα ένας σκεπτικισμός για τα ζητήματα που μπορούν να τεθούν σε ψηφοφορία, καθώς και την προστασία των δικαιωμάτων των μειοψηφιών απέναντι στις πλειοψηφίες [1].

Ένας τομέας, πάντως, στον οποίο φαίνεται να μπορούν να εφαρμοστούν με πολύ καλά αποτελέσματα τα δημοψηφίσματα είναι στην αποδοχή ή απόρριψη προϋπολογισμών δημοσίων έργων.
Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια στην Ελβετία.
Η Ελβετία υποδιαιρείται διοικητικά σε καντόνια [2] και σε κάποια από αυτά τα δημόσια έργα που ξεπερνούν ένα συγκεκριμένο όριο κόστους πρέπει υποχρεωτικά να εγκριθούν μέσω δημοψηφίσματος.

Το 2003 δημοσιεύθηκε σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό ένα άρθρο των Feld και Matsusaka [3] που αξιοποιώντας στοιχεία που αφορούσαν την Ελβετία από το 1980 έως το 1998 διερευνούσε την επίπτωση που έχουν τα υποχρεωτικά δημοψηφίσματα στις αποφάσεις για δαπάνες. Τα κυριότερα συμπεράσματα ήταν τα παρακάτω:

• Κατά την υπό μελέτη περίοδο πραγματοποιήθηκαν 461 υποχρεωτικά δημοψηφίσματα και εγκρίθηκε το 86% των έργων. Συνεπώς, οι πολίτες δεν είναι αρνητικοί όταν ψηφίζουν για δημόσια έργα.
• Από την ανάλυση των δεδομένων και τη στάθμισή τους προκύπτει μια εκτίμηση για μια μέση μείωση της τάξης του 19% στην κατά κεφαλή δαπάνη για τα έργα τα οποία εγκρίθηκαν μέσω υποχρεωτικών δημοψηφισμάτων.
• Μια μέθοδος με παρόμοια αποτελέσματα στις κρατικές δαπάνες με αυτά των υποχρεωτικών δημοψηφισμάτων φαίνεται να είναι η θεσμική απ’ ευθείας δυνατότητα των πολιτών να προτείνουν νόμους.

Πιο πρόσφατη έρευνα των Funk και Gathmann [4] που βασίζεται σε ιστορικά στοιχεία για την Ελβετία από το 1890 έως το 2000 καταλήγει σε παρόμοια συμπεράσματα με λίγο πιο μετριοπαθή εκτίμηση της μείωσης των δαπανών (12%).
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως η συμμετοχή των πολιτών στη διακυβέρνηση μπορεί να συνεισφέρει στη μείωση των κρατικών δαπανών.

Του Θάνου Πλέσσα

Μέλους του Κόμματος Πειρατών
από το http://plessas.info/referendums/

Πηγές:

1. http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=7154
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Cantons_of_Switzerland
3. Lars P. Feld, John G. Matsusaka. “Budget referendums and government spending: evidence from Swiss cantons.” Journal of Public Economics, 87 (12) (2003), pp. 2703–2724 http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047272702001408
4. Funk, P., and C. Gathmann. “Does Direct Democracy Reduce the Size of Government? New Evidence from Historical Data, 1890–2000.” The Economic Journal. 121(557) (2011), pp. 1252–1280 http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-0297.2011.02451.x/abstract